در روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای، بار دیگر نگاه‌ها به گود مقدس زورخانه معطوف می‌شود؛ جایی که ضرب مرشد، نوای اخلاق و مردانگی است و هر حرکت ورزشی، برگرفته از ریشه‌ای عمیق در تاریخ، فرهنگ و اعتقاد ایرانیان است.

به گزارش همدان فرهیخته، ورزش زورخانه‌ای، ترکیبی از قدرت جسم، تعالی روح و آیین اخلاق است که نسل به نسل از دل فرهنگ ایرانی عبور کرده و همچنان به‌عنوان نماد جوانمردی و مروت شناخته می‌شود. این ورزش سنتی کهن، نه‌تنها نمادی از آمادگی جسمانی، بلکه آیینه‌ای از فضیلت‌های اخلاقی و معنوی در فرهنگ ایران است.

ریشه‌ها و شکل‌گیری ورزش زورخانه‌ای
قدمت ورزش زورخانه‌ای به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. مورخان معتقدند که حدود ۷۰۰ سال پیش، پوریای ولی، پهلوان نامدار ایرانی، زورخانه را به شکل امروزی پایه‌گذاری کرد. از آن زمان تاکنون، زورخانه به عنوان جایگاهی مقدس، نه فقط برای ورزش، بلکه برای تربیت اخلاقی و اجتماعی پهلوانان مورد احترام بوده است.

در فرهنگ ایران باستان، پهلوانان پس از طبقه موبدان، از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بودند؛ چرا که علاوه بر تسلط بر فنون رزم، به اصول اخلاقی همچون فروتنی، فداکاری و یاری‌رسانی به نیازمندان پایبند بودند.

معماری و فلسفه فضای زورخانه
زورخانه‌ها معماری ویژه‌ای دارند: سقفی گنبدی و «گود»ی چندضلعی که چند متر پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده است. فلسفه این گود بودن، نشان دادن فروتنی و تواضع است. در ورودی زورخانه نیز کوتاه ساخته می‌شود تا افراد هنگام ورود، به احترام و ادب سر فرود آورند.

مرشد در جایگاه «سردم» می‌نشیند و با نوای ضرب و خواندن اشعار حماسی و عرفانی، روح پهلوانی را در ورزشکاران زنده می‌کند. زنگی که در کنار مرشد قرار دارد، هنگام ورود یا خروج پهلوانان بلندمرتبه، به نشانه احترام نواخته می‌شود.

آیین‌های ورزشی و حرکات زورخانه‌ای
ورزش زورخانه‌ای از مجموعه‌ای از حرکات ورزشی با نظم و ترتیب خاص تشکیل شده که شامل:

پازدن: پایه‌ای‌ترین حرکت برای گرم‌کردن بدن با سبک‌های مختلف همچون پای نرم، پای جنگلی، پای تبریزی و پای آخر.

چرخ زدن: شامل چرخ جنگلی، چرخ تیز، چرخ سبک و چمنی و چرخ تک‌پر که با ضرب مرشد هماهنگ می‌شود.

میل گرفتن: استفاده از میل‌های چوبی سنگین برای تمرین قدرت و مهارت.

شنای زورخانه‌ای: با تخته چوبی ویژه، تمرینی برای تقویت بازوها و بالاتنه.

هر یک از این حرکات، نه تنها تمرین جسمی، بلکه نمایشی از هماهنگی، احترام به مرشد و هم‌افزایی گروهی است.

نقش مرشد و میاندار در زورخانه
در هر زورخانه، دو شخصیت کلیدی وجود دارند:

مرشد: فردی باتجربه و صاحب‌صدا که با خواندن اشعار حماسی و ضرب گرفتن، مراسم را هدایت می‌کند.

میاندار: ورزشکار زبده‌ای که در میانه گود تمرینات را اجرا و دیگران را هدایت می‌کند.

این دو نقش، مانند رهبر معنوی و اجرایی در آیین زورخانه‌ای عمل می‌کنند و ستون‌های اصلی آموزش و انتقال مفاهیم فرهنگی هستند.

درجات و رتبه‌های پهلوانی
ورزشکاران در زورخانه بر اساس سابقه، سن و توانایی، دارای رتبه‌هایی هستند که از مرتبه «منکری» آغاز و تا «پهلوان زنگی» ادامه می‌یابد. بالاترین مرتبه متعلق به افرادی است که بیش از ۴۵ سال سابقه حضور مستمر در زورخانه دارند. برای هر مرتبه، مرشد با ضرب یا زنگ، نوعی احترام خاص ابراز می‌کند.

ورزش زورخانه‌ای؛ آیینی برای جسم و جان
ورزش زورخانه‌ای تنها یک فعالیت ورزشی نیست؛ بلکه آیینی جامع برای تربیت انسان‌هایی متواضع، مؤمن، قوی و یاری‌گر است. در روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای، بیش از هر زمان دیگری ضرورت احیای این میراث اصیل ایرانی احساس می‌شود؛ میراثی که در آن، اخلاق و معنویت بر قدرت بدنی تقدم دارد.

به قلم: یحیی احمدی

admin1

سردبیر