«مشارکت در انتخابات، رأی دادن، حق انتخاب داشتن و انتخاب درست داشتن ازجمله مواردی است که در جوامع مدنی امروز هم حق و هم تکلیف محسوب می‌شود از این رو افراد باید دارای مهارت و توانمندی‌هایی باشند که بتوانند در سایه این توانمندی هم به شایستگی از انتخاب خود بهره‌مند شوند و هم در تعیین سرنوشت جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند سهیم باشند.»؛ این جملات بخشی از یادداشت یحیی احمدی فعال رسانه‌ای برای همدان فرهیخته است که در ادامه می‌خوانید.

یحیی احمدی؛ همدان فرهیخته: آماده‌سازی مردم برای زندگی در جوامع ارتباطی امروزی، به‌صورت یک ضرورت تربیتی درآمده است.

امروز دیگر نمی‌توان جامعه‌ای را در نظر گرفت که بدون نظام مردم‌سالاری مدعی آزادی و دموکراسی باشد.

نظام‌های مردم‌سالار بر پایه مشارکت حداکثری مردم آگاه و بااخلاق نسبت به مسائل انتخاباتی و مطلع از تأثیر مشارکت بر آینده جامعه استوار است.

ارتباط آن‌ها با نامزدهای انتخاباتی باید همراه با آگاهی به مسائل روز و بر پایه اخلاق شکل بگیرد، امری که نیازمند داشتن دانش و سواد خاص این موضوع است.

در جوامع سیاسی جهان، افراد نیاز دارند تا با مفاهیمی از قبیل دموکراسی، حقوق شهروندی و مسائل روز جهانی آشنا بوده و توانایی بررسی قوانین و فرایندهای شهروندی را داشته و همچنین به آرمان‌هایی از قبیل برابری و آزادی متعهد باشند.

درک اهمیت مشارکت سیاسی در انتخابات و آگاهی به مسائل روز جامعه و رعایت اخلاق، مهارت‌هایی هستند که در حوزه دانش سواد انتخاباتی آموزش داده می‌شوند.

شواهدی در نظام‌های دموکراسی در سالیان اخیر در حال ظهور است که با گذشت زمان، میزان رأی‌دهندگان در حال کاهش است که دو دلیل عمده دارد؛ ازجمله اینکه شور و هیجانی که در نسل اول نظام حاکم وجود داشته به‌صورت کامل به نسل‌های بعدی منتقل نشده و طبیعتاً از میزان آن کاسته شده است.

دلیل دوم تحولاتی که نظام حاکم در حال عبور از آن است که منجر به کاهش مشارکت سیاسی مردم می‌شود.

در این شرایط، سواد انتخاباتی همان امکانی است که می‌توان به مدد دستاوردهای آن (ازجمله درک اهمیت مشارکت در انتخابات، آگاهی از چالش‌های روز جامعه و جایگاه اخلاق در فرایند انتخابات و …) در فضای انتخاباتی کنونی که با نفوذ تیم‌های تبلیغاتی، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و سیاسی مردم نفوذ یافته است، میزان مشارکت مردم در راستای تعیین آینده جامعه و نیل به اهداف والای اجتماعی و سیاسی را تقویت کرد.

دانش سواد انتخاباتی سرفصلی نو در حقوق و تکالیف اجتماعی-سیاسی و شهروندی به شمار می‌رود.

سواد انتخاباتی فرآیندی است برای تبدیل شهروندان به رأی‌دهندگانی توانمند با کمک به آن‌ها در درک روند انتخابات، لزوم رأی دادن و شرکت در انتخابات به روشی اخلاقی و آگاهانه.

ضرورت آموزش سواد انتخاباتی به اقشار مختلف جامعه امری بدیهی است که این ضرورت در سال‌های اخیر بیش از پیش به چشم می‌آید.

حکومتی که بتواند بیشترین مشارکت در انتخابات را جلب کند نه‌تنها در عرصه داخلی بلکه در عرصه بین‌المللی نیز می‌تواند از موضع مقتدرانه برخوردار باشد.

مشارکت حداکثری مـردم در انتخابات بستری برای اعتمادبه‌نفس مسئولان سیاسی و منتخبان مردم را فراهم می‌کند که در اداره امور کشور، رأی مردم را پشتیبان تصمیم‌های خود بدانند.

توسعه سیاسی به مفهوم گسترش و تعمیق مشارکت آحاد مردم در سرنوشت واحدهای سیاسی، با وجود تنوع و تکثّر شیوه‌های اجرایی آن، از اهداف مشترک تمامی دیدگاه‌های توسعه‌ای است.

انتخابات به‌عنوان بارزترین شیوه و تجلی این مشارکت، همواره مورد اهتمام نظریه‌پردازان علـوم اجتماعی و سیاسی و نیز به طریق اولی، سیاست‌ورزان بوده است.

انتخابات عرصه رقابت در حوزه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به شمار می‌رود که اهمیت بسزایی در سرنوشت کشور دارد و نمایانگر مطالبات مردمی و خواست اجتماعی محسوب می‌شود.

به همین منظور نامزدهای انتخاباتی به این مهم توجه ویژه‌ای دارند و می‌کوشند با ارائه برنامه‌ها و سیاست‌های خود، آرای عمومی را جذب کنند و بر مناصب گوناگون تکیه زنند.

در این میان مراعات اصول اخلاقی و آداب اسلامی ازجمله موارد مهمی است که نامزدها و طرفداران آن‌ها همواره باید به آن پایبند باشند و در تبلیغات، این موضوع را سرلوحه کارهای خویش قرار دهند.

سواد انتخاباتی می‌کوشد با آموزش مهارت‌های انتخاباتی، مردم را از جنبه‌های گوناگون به شهروندانی مطلع و متعهد تبدیل کند.

حقایق و ایده‌های دموکراسی، حقوق شهروندی، دولت و نگرانی‌های جهانی مواردی هستند که مردم باید از آن‌ها مطلع شوند تا با دانش کافی به پای صندوق‌های اخذ رأی بروند.

مشارکت در انتخابات، رأی دادن، حق انتخاب داشتن و انتخاب درست داشتن ازجمله مواردی است که در جوامع مدنی امروز هم حق و هم تکلیف محسوب می‌شود از این رو افراد باید دارای مهارت و توانمندی‌هایی باشند که بتوانند در سایه این توانمندی هم به شایستگی از انتخاب خود بهره‌مند شوند و هم در تعیین سرنوشت جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند سهیم باشند.

مهارت انتخاب، مهارت در رأی دادن توأم با برخورداری از حقوق شهروندی و مهارت در یکپارچه کردن منافع افراد یک جامعه از جمله مسائلی است که در این زمینه باید مور توجه قرار گیرد.

شناخت ارزش‌ها در هر جامعه در قالب آموزش‌های مدنی و فرهنگی امری اجتناب‌ناپذیر است چراکه شناخت، آگاهی و علم را به دنبال خواهد داشت و در نهایت منجر به حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی و مشارکت افراد در اتفاقات معمول و یا سرنوشت‌ساز جامعه می‌شود.

سواد انتخاباتی باید از طرق مختلف در میان مردم نهادینه شود.

آموزش سواد انتخاباتی از طریق آموزه‌های شهروندی می‌تواند محبوب‌ترین روش انتقال سواد انتخاباتی به مردم باشد.

در کنار انتقال مفاهیم سواد انتخاباتی از طریق آموزش‌های شهروندی، آموزش تخصصی‌تر سواد انتخاباتی به افرادی که در سطوح مختلف اجتماعی و سیاسی در حال فعالیت هستند هم باید مدنظر قرار بگیرد؛ اما مهم‌ترین حوزه‌ای که در آن باید سواد انتخاباتی مورد بحث و بررسی و تحقیق و پژوهش قرار بگیرد تا جنبه‌های پنهان و آسیب‌های بی‌سوادی انتخاباتی مشخص و چاره‌یابی شود حوزه علوم سیاسی و در سطح آموزش عالی است که پیوند واضحی با «زندگی اجتماعی و سیاسی» افراد دارد.

سواد انتخاباتی مردم را قادر می‌سازد که تبلیغات انتخاباتی نامزدها را دسته‌بندی کرده و با اخلاق و آگاهی در مباحث انتخاباتی مشارکت داشته و در نهایت با حداکثر مشارکت، تصمیمات آینده‌سازی را پای صندوق‌های رأی بگیرند.

نظام‌های مردم‌سالار بر پایه مشارکت حداکثری مردم آگاه و با اخلاق نسبت به مسائل انتخاباتی و مطلع از تأثیر مشارکت بر آینده جامعه استوار است.

ارتباط مردم با نامزدهای انتخاباتی نیازمند آن است که همراه با آگاهی به مسائل روز و بر پایه اخلاق شکل بگیرد، امری که نیازمند سواد خاصی است، درباره اینکه نامزدها و تیم‌های تبلیغاتی آن‌ها چطور کار می‌کنند و سبک و سیاق کاری درست نامزدها باید چگونه باشد؛ بنابراین سواد انتخاباتی به‌مثابه ابزاری است که مردم را مشارکت در انتخابات برای تعیین آینده جامعه تشویق کرده و آنان را به مردمی آگاه و با اخلاق در جوامع مردم‌سالار مبدل می‌کند.

مردم می‌توانند با فراگیری سواد انتخاباتی ضمن آشنایی با اهمیت انتخابات، درک تأثیرگذاری آرا بر آینده اجتماعی و سیاسی جوامع و کسب دانش و مهارت‌های لازم در راستای ارزیابی پیام‌های انتخاباتی، جایگاه اخلاق را در انتخابات بشناسند تا با آگاهی کامل به پای صندوق‌های اخذ رأی بروند.

یحیی احمدی